Aktualności

W najnowszym wydaniu pisma "UW" dyrektor Uniwersyteckiego Ośrodka Transferu Technologii dr hab. inż. Przemysław Dubel, wskazuje jakie warunki trzeba spełnić, aby pozyskać środki na badania, których wyniki mają być komercjalizowane. Poniżej pełna treść artykułu.

Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2021–2027 doprecyzowuje warunki ubiegania się o środki na badania, których wyniki mają być komercjalizowane. Kluczowa zmiana polega na tym, że już na etapie tworzenia projektów (badawczych, wdrożeniowych) konieczne jest powołanie konsorcjum złożonego z zespołu naukowego i przedsiębiorcy. Dodatkowo wyniki badań powinny odpowiadać na rzeczywiste potrzeby rynkowe.

Obecnie na etapie przygotowania projektu wymaga się ścisłej współpracy środowiska naukowego z przedsiębiorstwami. To jeden z wymogów uzyskania finansowania badań o charakterze przedwdrożeniowym i wdrożeniowym, czyli prac, które mają skutkować zastosowaniem ich wyników w realiach rynkowych. Oczekuje się, by wybrane do współfinansowania projekty przynosiły efekty w postaci nowych lub udoskonalonych produktów czy usług. Prace badawcze mają mieć rzeczywisty wpływ na rozwój gospodarki i wzrost innowacyjności. Mają dawać konkretne przychody i być odpowiedzią na oczekiwania otoczenia – społeczeństwa i rynku. Trudno sobie wyobrazić, by wobec tego naukowcy mieli działać w oderwaniu od podmiotów komercyjnych.

Zaistniała zmiana stawia przed naukowcami i uczelniami szereg nowych wyzwań. Na tym polu zdecydowanie rośnie rola działających przy uczelniach centrów transferu technologii, które odpowiadają za ochronę własności intelektualnej i komercjalizację wyników prac badawczych. Dla środowiska UW takie wsparcie niesie Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii (UOTT), który pomaga zespołom naukowym na wszystkich etapach realizacji działań projektowych – od konsultacji w trakcie przygotowania wniosku po przeprowadzenie formalności związanych z komercjalizacją zaproponowanego rozwiązania.

Naukowcy, którzy myślą o środkach z nowej perspektywy finansowej UE, mogą, a nawet powinni już na etapie pomysłu na projekt podjąć kontakt z UOTT, uzyskując pomoc w bardzo szerokim zakresie, m.in. w:

• poszukiwaniu optymalnego partnera technologicznego i wsparciu w rozmowach;
• planowaniu badań pod kątem rzeczywistych potrzeb rynkowych;
• opracowaniu ścieżki zabezpieczającej ochronę interesów twórców i UW;
• projektowaniu badań w sposób gwarantujący prawną ochronę uzyskanych wyników;
• przygotowaniu wniosku w częściach dotyczących komercjalizacji, ochrony własności intelektualnej, kontekstów rynkowych oraz opisu doświadczenia wnioskodawcy (uczelni);
• zaprojektowaniu budżetu i harmonogramu promocji, jak również zakresu i kosztorysu związanego z ewentualnym wykorzystaniem w projekcie outsourcingu;
• obsłudze formalności związanych z ochroną informacji poufnych (NDA) oraz w zakresie ochrony własności intelektualnej;
• przeprowadzeniu procesu komercjalizacji.

Warto podkreślić, że w obecnym roku w UOTT wdrażane są wewnętrzne procedury obsługi spraw wnoszonych do jednostki przez pracowników UW w ramach tzw. jednego okienka. Ma to wprowadzić standaryzację obsługi, zapewnić wysoką jakość procesów i umożliwić zastosowanie mierników działania.

WŁAŚCIWE ZAPLANOWANIE BADAŃ

Projekty powinny uwzględniać podstawowe zasady konkurencyjności rynkowej. W praktyce oznacza to konieczność poprowadzenia prac badawczych w sposób, który umożliwi stworzenie optymalnego rozwiązania. Z punktu widzenia naukowca jest to odejście od badań podstawowych na rzecz prac ukierunkowanych na cele wdrożeniowe. Co więcej, wypracowane rozwiązania mają odpowiadać na zidentyfikowane potrzeby rynkowe lub społeczne. To z kolei oznacza, że już na etapie planowania projektu należy odnosić się do informacji z wykonanych wcześniej analiz, opartych nie tyle na weryfikacji literatury naukowej, ile na badaniach rynkowych realiów. Nietrudno zauważyć, że wielu naukowców nie ma łatwego dostępu do tego rodzaju informacji i zapewne równie wielu nie może w sposób efektywny takich informacji pozyskać. W tym m.in. pomaga UOTT.

Należy podkreślić, że w procesie komercjalizacji wyników prac badawczych UOTT w ramach standardowych działań wykonuje lub zleca analizy potencjału rynkowego oraz technologii. Badania te pomagają ocenić, czy opracowane przez naukowca rozwiązanie ma szansę zaistnieć w otoczeniu uczelni. Jeśli wyniki badań są obiecujące, Ośrodek pomaga przyjąć strategię działania odnośnie do konkretnego tematu, dbając jednocześnie o interesy uczelni i twórcy. Analizy pomagają też rozpoznać, zweryfikować i porównać alternatywne rozwiązania konkurencyjne, określić różne ryzyka rynkowe, szanse, zagrożenia itp. Prowadzone przez UOTT analizy pozwalają na rozeznanie w sytuacji rynkowej, co tworzy przesłanki do wyboru najlepszej ścieżki komercjalizacji oraz znalezienia odpowiednich inwestorów lub partnerów technologicznych.

W nowej perspektywie finansowej UE takie analizy rynkowe powinno się wykonać przed podjęciem badań, zanim napisany zostanie wniosek o finansowanie. Dotychczas UOTT prowadził je po zgłoszeniu rezultatu twórczego, czyli po zakończeniu jakiegoś etapu prac badawczych. Oczywiście informacje rynkowe mogą zostać udostępnione przez partnera technologicznego współrealizującego wniosek. Czy jednak w takiej sytuacji uczelnia nie powinna jakkolwiek weryfikować tego typu danych? Dobrze, aby zespół naukowy na etapie formułowania wniosku w pełni zdawał sobie sprawę z tego, w jakim zakresie prace badawcze w projekcie odpowiedzą na rzeczywiste oczekiwania rynku, a w jakim na oczekiwania partnera technologicznego. Rozeznanie w tych kwestiach to również wyzwanie dla centrum transferu technologii, które powinno być niejako partnerem konsultującym projekt. Wszystko po to, by zabezpieczyć interesy twórców i uczelni.

Oczekiwania stron wobec projektu to tylko jedna strona medalu. Drugą jest zderzenie z realiami i wymogami rynku. Należy pamiętać, że projektowane badania mają nie tylko prowadzić do wykształcenia konkretnych rozwiązań, ale również być możliwe do wdrożenia z technicznego i prawnego punktu widzenia. Powstające produkty powinny spełniać wymogi prawne oraz przewidziane normy, być bezpieczne dla użytkowników, a ich specyfika powinna umożliwiać produkcję w oczekiwanej skali. Jeśli zespół projektowy skupia się nad wypracowaniem innowacji, ważne jest również sprawdzenie, czy powstające rozwiązanie nie narusza praw innych podmiotów, choćby w zakresie chronionej własności intelektualnej. Te wszystkie elementy warunkujące wdrożenie powinny zostać uwzględnione na etapie pisania wniosku, co oznacza, że już na samym początku zespół projektowy musi wziąć pod uwagę znacznie więcej elementów niż dotychczas. Wydaje się czymś naturalnym, że ze strony uczelni partnerem do dyskusji z przedsiębiorstwem wchodzącym w skład zespołu projektowego powinien być ośrodek transferu technologii. UOTT może pomóc w weryfikacji informacji rynkowych dostarczanych przez partnerów technologicznych, w przeprowadzeniu wymaganych analiz, przygotowaniu zasad ochrony własności intelektualnej w projekcie. Może konsultować w tym zakresie treść wniosku o dofinansowanie.

ZAWIĄZANIE SILNEGO PARTNERSTWA

Z punktu widzenia zespołu naukowego potencjalnie lepiej jest przystępować do prac badawczych z silnym i doświadczonym partnerem technologicznym o ugruntowanej pozycji rynkowej niż z firmą o niskim potencjale i ograniczonych możliwościach. UOTT może pomóc również na tym polu, wskazując przedsiębiorców do współpracy, szczególnie jeśli pomysł na badania wdrożeniowe pochodzi z uczelni. Dysponujemy narzędziami i metodami analiz, które pozwolą nam wskazać konkretne firmy spełniające określone kryteria. Pomożemy również w nawiązaniu relacji i zweryfikowaniu, czy dany podmiot jest zainteresowany przystąpieniem do projektu.

W przypadku sukcesu wspieramy naukowców w zawarciu odpowiednich umów o zachowaniu poufności (NDA), a następnie towarzyszymy zespołowi na etapie formułowania wniosku, czuwając przede wszystkim nad tym, aby wypracowywana w projekcie własność intelektualna była odpowiednio ochroniona.

Co ciekawe, partnerem technologicznym dla zespołu naukowego może być również spółka typu spin-off. Jest to samodzielny podmiot gospodarczy zakładany przez pracowników uczelni, którzy obejmują w nim udziały większościowe.

Fundusze unijne przewidziane na rozwój innowacji dają całemu środowisku naukowemu wielką szansę na to, by mieć wpływ na otoczenie poprzez istotę swojej pracy. Szczególnie dzięki temu, że już na etapie generowania pomysłów, a potem planowania projektów konieczne jest dopasowanie prac badawczych do rzeczywistych oczekiwań rynku, naukowcy mogą mieć znacznie większy udział w transferze technologii i wiedzy do otoczenia społeczno-gospodarczego.

OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

Jednym z podstawowych elementów, które należy ustalić i zaplanować, jest własność intelektualna, która ma powstać w wyniku realizacji projektu. W znacznym zakresie jest ona tworzona przez zespół naukowy. Na etapie pisania wniosku trzeba więc wiedzieć, w jaki sposób można ją zdefiniować, jak będzie ona chroniona i na jakich zasadach określona zostanie współwłasność poszczególnych członków konsorcjum projektowego.

Szczególną pułapką może być przeoczenie kwestii własności intelektualnej. Z doświadczenia wynika, że czasem prowadzi to do całkowitego przejęcia przez przedsiębiorstwo praw w tym zakresie po zakończeniu projektu, co pozbawia twórców potencjalnych korzyści majątkowych w przyszłości. To realne zagrożenie w sytuacji, gdy podczas planowania prac wszyscy koncentrują się na badaniach, budżecie i harmonogramie.

Kolejna rzecz to koszty ochrony. Kto ma je ponosić w przyszłości? Warto tu przypomnieć, że o ile ochrona własności intelektualnej w Polsce najczęściej nie stanowi istotnej bariery finansowej wejścia na rynek, to już w przypadku organizacji ochrony na terenie innych państw koszty te znacząco rosną, stając się prawdziwym wyzwaniem. Partycypowanie w kosztach uczelni i partnerów technologicznych powinno zostać określone na początku.

Nie mniej istotne jest też zarządzanie informacją poufną w projekcie. Nawet po zawarciu NDA naukowcy powinni przekazywać partnerom technologicznym informacje jedynie o efektach swojej pracy, ograniczając w szczególności przepływ danych o tym, w jaki sposób rozwiązanie zostaje opracowane technicznie. Również na tym polu UOTT konsultuje się z naukowcami, zabezpieczając prawa wynikające z własności intelektualnej.

BEZPIECZNY PROCES

Niezależnie od tego, jaka perspektywa finansowa jest aktualnie realizowana, UOTT od 25 lat przeprowadza procesy komercjalizacji, pomagając twórcom zatrudnionym na UW. Komercjalizacja jest tu prowadzona w sposób kompleksowy: od budowania strategii wejścia na rynek, przez konsultacje w zakresie doboru modelu komercjalizacji (bezpośrednia, pośrednia poprzez spółkę spin-off, inne metody), po znajdowanie nabywców i prowadzenie z nimi negocjacji.

Doświadczenie podpowiada, że komercjalizacja przebiega na tyle sprawnie, na ile odpowiednio wcześniej zostały spełnione określone warunki na etapach przygotowania technologii i jej zabezpieczenia pod kątem prawnym.

Fundusze unijne przewidziane na rozwój innowacji dają całemu środowisku naukowemu wielką szansę na to, by mieć wpływ na otoczenie poprzez istotę swojej pracy. Szczególnie dzięki temu, że już na etapie generowania pomysłów, a potem planowania projektów konieczne jest dopasowanie prac badawczych do rzeczywistych oczekiwań rynku, naukowcy mogą mieć znacznie większy udział w transferze technologii i wiedzy do otoczenia społeczno-gospodarczego.

Artykuł pochodzi z pisma uczelni „UW” nr 2 (107) 2023 (pdf)